Τι σημαίνουν όμως εκφράσεις όπως Βαρομετρικά Συστήματα ή Βαρομετρικά χαμηλά; Πως επηρεάζουν τον καιρό;

Το τι καιρό θα κάνει σε μια περιοχή, το αν δηλαδή θα έχουμε ηλιοφάνεια ή  νέφωση ή βροχή και ποια θα είναι η θερμοκρασία και η υγρασία κλπ, εξαρτάται από τα βαρομετρικά συστήματα που την επηρεάζουν εκείνη τη χρονική στιγμή.

Κατηγορίες βαρομετρικών συστημάτων

Έχουμε τρεις κατηγορίες βαρομετρικών συστημάτων:

• Βαρομετρικά χαμηλά (lows)
• Αντικυκλώνες (high ή anticyclon)
• Μέτωπα (fronts)

1. Το βαρομετρικό χαμηλό

Πως δημιουργείται και πότε έχουμε ένα βαρομετρικό χαμηλό;

Ο λόγος της δημιουργίας ενός χαμηλού βαρομετρικού σε μια περιοχή είναι η απότομη ανύψωση του αέρα μέχρι κάποιο ύψος, οπότε η βαρομετρική πίεση στην περιοχή θα ελαττωθεί και αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα ο αέρας των γύρω περιοχών με υψηλότερες πιέσεις να κινηθεί προς την περιοχή του χαμηλού βαρομετρικού προκειμένου να γίνει εξισορρόπηση πιέσεων.

Αυτή η συσσώρευση του αέρα από τη γύρω περιοχή προς το κέντρο του χαμηλού βαρομετρικού, τον εξαναγκάζει, επειδή προς τα κάτω υπάρχει το εμπόδιο  της στεριάς ή της θάλασσας να ανέλθει προς τα πάνω με έντονες ανοδικές κινήσεις, οπότε υγροποιείται, σχηματίζονται σύννεφα πάνω από το χαμηλό και συνήθως εκδηλώνονται έντονες βροχοπτώσεις ή καταιγίδες . Ο αέρας που ευρίσκεται γύρω από το χαμηλό κινείται με περιστροφική κίνηση, που έχει φορά αντίθετη με τους δείκτες του ρολογιού (αριστερόστροφη κίνηση) στο Βόρειο ημισφαίριο.

Η κανονική πίεση στην επιφάνεια της γης είναι ίση με 1.013 hPa (εκτοπασκάλ ή μιλιμπάρ όπως ήταν η παλαιότερη ονομασία). Όταν η πίεση λοιπόν σε μια περιοχή είναι μικρότερη των 1.013 hPa, τότε έχουμε χαμηλό βαρομετρικό.

Καιρός που σχετίζεται με τα χαμηλά βαρομετρικά

Στη συνείδηση της κοινής γνώμης, τα χαμηλά βαρομετρικά σχετίζονται εξ ορισμού με κακοκαιρία. Αυτό, όμως, δεν είναι πάντοτε αλήθεια, καθώς η κακοκαιρία είναι συνήθως το αποτέλεσμα πολλών παραγόντων όπως:

• η ύπαρξη του βαρομετρικού χαμηλού
• η ορογραφία
• η ύπαρξη αρκετής υγρασίας στην ατμόσφαιρα έτσι ώστε να μπορούν να προκληθούν μετεωρολογικά φαινόμενα.

Είναι αλήθεια, πάντως, ότι αρκετές φορές κάποιες “ζώνες καιρού” εστιάζονται σε μετεωρολογικές οντότητες (ψυχρό μέτωπο, θερμό μέτωπο, συνεσφιγμένο μέτωπο) που απαντώνται σχεδόν αποκλειστικά στα χαμηλά βαρομετρικά

Η τυπική δομή ενός βαρομετρικού χαμηλού, συνοδευόμενο από το ψυχρό και το θερμό του μέτωπο

Οι κατηγορίες των βαρομετρικών χαμηλών

Διακρίνεται σε μέτριο, ισχυρό και πολύ ισχυρό με τις τιμές της πίεσης να κυμαίνονται  από:

• 1.012 hPa έως 1.005 hPa για το μέτριο,
• 1.004 hPa έως 990 hPa για το ισχυρό και
• 990 hPa έως 980 hPa για το πολύ ισχυρό.

Σπάνια έχουμε στη χώρα μας βαρομετρικό χαμηλό με τιμή κάτω από τα 980 hPa.

Πότε έχουμε «μετεωρολογική βόμβα»;

Στις 21- 22 Ιανουαρίου 2004 σημειώθηκε στην περιοχή της Ικαρίας η χαμηλότερη τιμή που έχει σημειωθεί ποτέ στην Ελλάδα, 972 hPa. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ήταν ότι έπεφτε ανά μια ώρα κατά μια μονάδα η τιμή της πίεσης, όταν συνήθως αυτό συμβαίνει σε ένα 24ωρο, με αποτέλεσμα στο 24ωρο να πέσει 24 μονάδες και να εκδηλωθεί ένας μίνι τυφώνας. Η απότομη αυτή βάθυνση του χαμηλού βαρομετρικού ονομάζεται «μετεωρολογική βόμβα». Αποτέλεσμα ήταν ανοιχτά της Λήμνου οι ριπές των ανέμων να φτάσουν τα 182 χλμ/ώρα, σε Νάξο, Άνδρο τα 180 χλμ/ώρα και στη Χίο τα 160 χλμ/ώρα. Το ύψος των κυμάτων έφτασε τα 15 μέτρα, ενώ η ένταση των ανέμων, αγγίζοντας τα όρια του τυφώνα, έφτασε τα 13-14 bf (μποφόρ), όπως είχε πει στην εφημερίδα Καθημερινή,  ο διευθυντής του Τμήματος Προγνώσεων της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας,  κ. Δημήτρης Zιακόπουλος.

Όπως φαίνεται από το χάρτη, όλη σχεδόν η Ανατολική Ελλάδα εκείνη την ημέρα κτυπήθηκε από το χαμηλό βαρομετρικό, όπου οι εντάσεις του διέφεραν από περιοχή σε περιοχή. Αποτέλεσμα ήταν να προκληθούν μεγάλες καταστροφές σε νησιά του Κεντρικού Αιγαίου (Σάμο, Χίο, Λήμνο, Σκύρο, κ.ά.) ενώ η κακοκαιρία έπληξε όλη τη χώρα.

Πότε παρατηρούνται τα βαρομετρικά χαμηλά;

• Τα μεσημέρια Μαΐου και Ιουνίου, με αρχικά αίθριο ουρανό, οπότε έχει ζεσταθεί η στεριά, αυξάνεται η θερμοκρασία του αέρα που έρχεται σε επαφή με το έδαφος, γίνεται ελαφρύτερος και το απόγευμα ανεβαίνει γρήγορα. Αυτό το χαμηλό βαρομετρικό καλείται θερμικό χαμηλό.
• Όταν σε υψηλότερες στάθμες της ατμόσφαιρας έχουμε χαμηλό, που οφείλεται στη γενική κυκλοφορία της ατμόσφαιρας , κάτι που έχει σαν συνέπεια να επιδρά στην επιφάνεια και να προκαλεί αναρρόφηση του αέρα, άρα πεδίο χαμηλών πιέσεων.
• Όταν πλησιάζει μέτωπο σε μια περιοχή, κάτι που συντελεί στην πτώση των πιέσεων.

Γενικά τα βαρομετρικά χαμηλά έχουν «μικρές» σχετικά διαστάσεις.

Παράδειγμα ενός βαρομετρικού χαμηλού στο Ιόνιο στις 23/10/2018 (κακοκαιρία Ορέστης) και οι βροχές που το συνοδεύουν. Οι ισοβαρείς καμπύλες δείχνουν τη κατεύθυνση στην οποία φυσάει ο άνεμος.

2. Αντικυκλώνας ή Βαρομετρικό Υψηλό ή Κέντρο Υψηλών Πιέσεων (HIGH ή ANTICYCLON)

Ορισμός και χαρακτηριστικά

Με τον όρο «αντικυκλώνας» εννοούμε το σύστημα εκείνο το οποίο στην επιφάνεια του εδάφους παρουσιάζει τιμές ατμοσφαιρικής πίεσης μεγαλύτερες από εκείνες που παρουσιάζει η γύρω περιοχή. Η ατμοσφαιρική πίεση δηλαδή στο κέντρο έχει τη μεγαλύτερη τιμή και μειώνεται προς την περιφέρεια, όπως φαίνεται και στο επισυναπτόμενο χάρτη:

Οι Αντικυκλώνες στους χάρτες καιρού απεικονίζονται και σχεδιάζονται με κλειστές ισοβαρείς κυκλικές ή ελλειπτικές καμπύλες, που στο κέντρο σχηματισμού η πίεση είναι πολύ μεγαλύτερη από 1013 hPa. Στην περιοχή μας μπορούν να φθάσουν οι πιέσεις στο κέντρο την τιμή των 1050 hPa.

Η μετακίνηση των αέριων μαζών είναι αυτό που ονομάζεται άνεμος και η μετακίνηση δυο βαρομετρικών συστημάτων (υψηλού και χαμηλού) είναι αυτή που προκαλεί τη μεταβολή του καιρού. Συνήθως οι Αντικυκλώνες κινούνται στην κατεύθυνση Δύση – Ανατολή.

Ο Αντικυκλώνας εξελίσσεται σε μια μεγάλη περιοχή, σε αντίθεση με το χαμηλό βαρομετρικό, π.χ. στα Βαλκάνια ή στην Κεντρική Ευρώπη ή την Ιβηρική Χερσόνησο, που λόγω κάποιων μετεωρολογικών διαδικασιών στην ανώτερη ατμόσφαιρα, ο αέρας από ψηλά κινείται προς τα χαμηλά, αλλά με ασθενείς καθοδικές κινήσεις. Γενικά στον αντικυκλώνα έχουμε και στην επιφάνεια της γης ασθενείς ανέμους, που εντονότεροι είναι ισχυρότεροι στην περιφέρεια, παρά στο κέντρο, όπου μπορεί να έχουμε και άπνοιες και σε αντίθεση με το χαμηλό βαρομετρικό.

Εικόνες: Σε ένα βαρομετρικό χαμηλό δημιουργούνται συγκλίσεις ανέμων με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ανοδικά ρεύματα, άρα νεφοποίηση, ενώ σε έναν αντικυκλώνα, έχουμε απόκλιση ανέμων και καθοδικά ρεύματα, άρα νεφοδιάλυση.

Λόγω αυτής της κίνησης, ο αέρας που ευρίσκεται στα χαμηλά συμπιέζεται, με αποτέλεσμα η θερμοκρασία του να ανεβαίνει και να μη μπορεί να γίνει υγροποίηση των υδρατμών, άρα ούτε να δημιουργηθεί νέφωση. Έτσι έχουμε ηλιοφάνεια και αίθριο ουρανό.

Από τις παρατηρήσεις φαίνεται ότι η περιστροφική κίνηση του αέρα γύρω από το κέντρο του αντικυκλώνα γίνεται σύμφωνα με την κίνηση των δεικτών του ρολογιού, δηλ. δεξιόστροφα.

Άλλη μια διαφορά από το χαμηλό βαρομετρικό είναι κατά την άνοιξη ,το χειμώνα και το φθινόπωρο, στην περιοχή του αντικυκλώνα, να δημιουργούνται τις πρωινές ώρες ομίχλες. Κάτι που δε συμβαίνει στο χαμηλό βαρομετρικό.

Κάποιες περιοχές όπως ο Καναδάς, τα νησιά Αζόρες και η Σιβηρία έχουν μόνιμα Αντικυκλώνες.

Κατηγορίες αντικυκλώνων

Τους Αντικυκλώνες μπορούμε να τους χωρίσουμε σε δυο κατηγορίες ανάλογα με τη θερμοκρασία που επικρατεί στην κεντρική περιοχή του αντικυκλώνα:

• Ψυχρός αντικυκλώνας, είναι όταν η θερμοκρασία της κεντρικής περιοχής είναι μικρότερη από εκείνη των γειτονικών περιοχών.
• Θερμός αντικυκλώνας, είναι όταν η θερμοκρασία της κεντρικής περιοχής είναι μεγαλύτερη από εκείνη των γειτονικών περιοχών.

Τι παρατηρείται σε έναν αντικυκλώνα;

Ο αντικυκλώνας είναι το κατεξοχήν σύστημα «καλοκαιρίας». Όταν όμως είναι εξασθενημένος, μπορούν να εισχωρήσουν στην περιοχή του μέτωπα οπότε να παρατηρηθεί κακοκαιρία.

Μπορεί όμως να συσχετισθεί και με φαινόμενα που προαναφέρθηκαν, όπως:

• Παρατεταμένη χρονική περίοδο με ομίχλες, όπως συνέβη στα τέλη Νοεμβρίου και στις αρχές Δεκεμβρίου 2006 στις περιοχές της Φλώρινας και του κάμπου της Καβάλας
• Έντονη θερμοκρασιακή αναστροφή και κακή ποιότητα ατμοσφαιρικού αέρα, κυρίως σε αστικές και βιομηχανοποιημένες περιοχές
• Πολύ χαμηλές θερμοκρασίες τις νυκτερινές και πρώτες πρωινές ώρες σε περίπτωση καθαρού ουρανού
• Συνθήκες καύσωνα

Γενικά, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι όταν ακούμε βαρομετρικό χαμηλό στην περιοχή μας να περιμένουμε βροχές ή και καταιγίδες. Βέβαια, ασφαλέστερος προγνωστικός δείκτης είναι η βαρομετρική τάση, δηλαδή η μεταβολή της ατμοσφαιρικής πίεσης με το χρόνο, για τη οποία ισχύει ο κανόνας: Όταν η πίεση ανεβαίνει, ο καιρός καλυτερεύει, ενώ, όταν η πίεση πέφτει, ο καιρός χειροτερεύει.

Κωνσταντίνος Κοκολάκης, Διευθυντής Πολιτικής Προστασίας

vimapress.gr

Σας προτείνουμε: Ο κύκλος ζωής μιας καταιγίδας