Παγετός: Είδη, αίτια δημιουργίας και πληττόμενες περιοχές

Παγετός είναι το φυσικό φαινόμενο κατά το οποίο οι υπάρχοντες υδρατμοί στην ατμόσφαιρα – κοντά στο έδαφος 1-2 μέτρα – συμπυκνώνονται κατευθείαν σε μικροσκοπικούς κρυστάλλους, όταν η θερμοκρασία του αέρα είναι ίση ή κάτω από το 0⁰C. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο παγετός δεν είναι φαινόμενο κατακρήμνισης, αλλά εξυδάτωσης.

Υπάρχουν βασικά δύο είδη παγετού:

• Παγετοί εξ ακτινοβολίας (λευκοί παγετοί). Συμβαίνουν όταν συνυπάρχουν ξαστεριά και νηνεμία, οπότε το έδαφος ακτινοβολεί θερμότητα προς την ατμόσφαιρα και ταυτόχρονα ψύχεται. Είναι οι πλέον συνηθισμένοι παγετοί στη χώρα μας.

• Παγετοί που προέρχονται από ψυχρά ρεύματα αέρα (μαύροι παγετοί), οι οποίοι συμβαίνουν όταν υπάρχει ψυχρό ρεύμα αέρα και πλήττει περισσότερο τις καλλιέργειες που έχουν έκθεση προς αυτόν.

Ανάλογα με το μέγεθος (ένταση) τους διακρίνονται σε:

• Ασθενείς (0⁰C μέχρι -2⁰C)
• Μέτριους (-2⁰C μέχρι -4⁰C)
• Ισχυρούς (κάτω από -4⁰C)

Παράγοντες που εμποδίζουν τη δημιουργία συνθηκών παγετού αποτελούν ο άνεμος, η συννεφιά, οι υδάτινες επιφάνειες (λίμνες, ποτάμια), ενώ αντίθετα αυξάνει τον κίνδυνο να σημειωθεί παγετός ό,τι εμποδίζει τη συσσώρευση θερμοκρασίας την ημέρα στο έδαφος (π.χ. χλοοτάπητας ή ζιζάνια της καλλιέργειας, καλλιεργημένο έδαφος) ή αυξάνει την απώλεια θερμότητας τη νύχτα (ζιζάνια, γυμνό και ξηρό έδαφος, κλπ.).

Οι παγετοί σημειώνονται το χειμώνα, κυρίως όμως την άνοιξη και προκαλούν ζημιές στις καλλιέργειες που αφορούν την παραγωγή και το φυτικό κεφάλαιο, ποικίλουν δε από το μέγεθος και τη διάρκεια του παγετού, την ταχύτητα αναθέρμανσης (επικράτηση υψηλών θερμοκρασιών αμέσως μετά τον παγετό), από το είδος της ποικιλίας – κλώνο της καλλιέργειας και από το βλαστικό στάδιο ανάπτυξης των καλλιεργειών. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι για το διάστημα από 2000 – 2009 ο παγετός είναι υπεύθυνος για το 36% των συνολικών καταστροφών από φυσικά φαινόμενα (δεδομένα αποζημιώσεων ΕΛΓΑ).

Από πλευράς καλλιεργειών, πολύ ευαίσθητες στον παγετό είναι τα εσπεριδοειδή, βερύκοκα, ροδάκινα και πατάτες και ακολουθούν οι λιγότερο ευαίσθητες, όπως τα μήλα, αχλάδια και το αμπέλι, κλπ.

Για την αντιμετώπιση των παγετών, βασική προϋπόθεση είναι η έγκυρη και έγκαιρη πρόγνωσή τους (τοπική πρόβλεψη μεσοπρόθεσμη και μικρής διάρκειας σε επίπεδο ίσο ή μικρότερο Νομού), και στη συνέχεια η έγκαιρη προειδοποίηση των ενδιαφερομένων (αγροτών και όχι μόνο), μέσω τεχνολογιών τηλεφωνίας (e-mail, sms) και διαδικτύου, για να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα (παθητικής και  ενεργητικής προστασίας) αποφυγής ή μείωσης του κινδύνου ζημιών.

Τέλος, οι περιοχές (Νομοί) της χώρας μας που πλήττονται περισσότερο από τον παγετό, βάσει του ύψους αποζημιώσεων και της συχνότητας εμφάνισής τους (στοιχεία ΕΛΓΑ),  παρουσιάζονται στους Χάρτες 1 και 2.

Χάρτης 1. Περιοχές της Ελλάδας που πλήττονται συνήθως από παγετούς που προκαλούν ζημιές στη φυτική παραγωγή

Χάρτης 2. Συχνότητα εμφάνισης παγετού σε νομούς της Ελλάδας

Πηγή  Πρωτογενών Στοιχείων: ΕΛΓΑ

Επιμέλεια: Agrometeo

Τα στοιχεία αφορούν Καρποφόρα Φυλλοβόλα Δένδρα και Αμπέλι κατά τη χρονική περίοδο 2000-2009