Υπάρχει κλιματική αλλαγή; Τι λένε τα πραγματικά δεδομένα; Κατά πόσο ευθύνεται ο άνθρωπος;

Του Robert Rapier

Στα τέλη Νοεμβρίου, στις ΗΠΑ, δόθηκε στη δημοσιότητα η Εθνική Έκθεση Εκτιμήσεων για το Κλίμα, χωρίς ιδιαίτερες τυμπανοκρουσίες. Στο κείμενο συμπεριλαμβάνονταν προειδοποιήσεις ιδιαίτερης έντασης για τις συνέπειες που περιμένουν τις ΗΠΑ λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Ο πρόεδρος Τραμπ, ο οποίος έχει αποκαλέσει στο παρελθόν την κλιματική αλλαγή “απάτη” (hoax), δήλωσε ευθαρσώς ότι δεν πιστεύει στις εκτιμήσεις για πιθανές καταστροφικές επιπτώσεις. Ο αρχηγός του αμερικανικού κράτους έχει απομακρυνθεί από την εντελώς απορριπτική θέση που είχε παλαιότερα, ωστόσο συνεχίζει να εκτιμά – όπως φαίνεται – ότι υπάρχει υπερβολή όσον αφορά τους κινδύνους που επισείουν πολλοί επιστήμονες.

Ας δούμε όμως τι απ’ όλα είναι αναμφισβήτητα αληθινό και τι όχι και πώς ορίζεται το φαινόμενο του θερμοκηπίου, καθώς και πώς τα διάφορα μοντέλα μπορούν να αποδειχθούν αποτελεσματικά ως προς την πρόβλεψη των εξελίξεων.

Τα… αδιαμφισβήτητα

Δεν τα δέχονται όλοι, αλλά τα δέχεται η συντριπτική πλειοψηφία, καθώς στηρίζονται σε σειρά αποδείξιμων δεδομένων.

Πρώτον, η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα αυξάνεται σταθερά από την εποχή που οι άνθρωποι άρχισαν να χρησιμοποιούν μεγάλες ποσότητες άνθρακα, δηλαδή από τη Βιομηχανική Επανάσταση και εξής. Τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα σήμερα είναι τα υψηλότερα από οποιαδήποτε άλλη περίοδο της ιστορίας του ανθρώπινου πολιτισμού επί της Γης.

Δεύτερον, το διοξείδιο του άνθρακα είναι γνωστό ότι αποτελεί στοιχείο που δημιουργεί φαινόμενα θερμοκηπίου.

Τρίτον, η μέση θερμοκρασία στην επιφάνεια της Γης έχει αυξητική τάση. Αυτό δεν σημαίνει ότι αυξάνεται σε κάθε σημείο του πλανήτη, ούτε σημαίνει ότι αυτή η αύξηση είναι υπεύθυνη για κάθε σημαντικό καιρικό φαινόμενο στις μέρες μας.

Τέταρτον, η στάθμη της θαλασσών παγκοσμίως ανεβαίνει. Αυτό είναι κατανοητό, καθώς το νερό “διερευνεται” στον χώρο όταν θερμαίνεται. Και καθώς η θερμοκρασία αυξάνεται, παγετώνες λιώνουν. Αμφότεροι οι παράγοντες λειτουργούν αυξητικά ως προς τη στάθμη της θάλασσας, που έχει ανέλθει κατά μέσο όρο από 10 έως 20 εκατοστά. Το αποτέλεσμα είναι η απώλεια ακτογραμμής και τελικά, σε κάποιες περιπτώσεις, η ολική απώλεια ορισμένων νησιών.

Η κλιματική αλλαγή με απλά λόγια

Η επιφάνεια της Γης θερμαίνεται από την ορατή ηλιακή ακτινοβολία η οποία διαπερνά την γήινη ατμόσφαιρα. Καθώς η ηλιακή ακτινοβολία θερμαίνει τη γήινη επιφάνεια, ενέργεια επανεκπέμπεται με τη μορφή υπέρυθρης ακτινοβολίας. Η τελευταία κινείται σε υψηλότερα μήκη κύματος από την ορατή ακτινοβολία και δεν διαπερνά απλώς την ατμόσφαιρα.

Η ατμόσφαιρα της Γης περιέχει ορισμένα αέρια – υδρατμούς, μεθάνιο, διοξείδιο του άνθρακα, μεταξύ άλλων – που απορροφούν την υπέρυθρη ακτινοβολία από την επιφάνεια και εκπέμπουν εκ νέου προς την κατεύθυνση της Γης.

Ο ανθρώπινος πολιτισμός στη Γη υπάρχει μόνον χάρις στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Πρώτα και κύρια επειδή η Γη λόγω των υδρατμών στην ατμόσφαιρα (του πιο σημαντικού αερίου του θερμοκηπίου) είναι περί τους 32 βαθμούς Κελσίου πιο θερμή σε σχέση με το πώς θα ήταν χωρίς το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Ωστόσο, δεδομένου ότι τα αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα είναι υπεύθυνα για το φαινόμενο, γίνεται εύκολα κατανοητό ότι εάν η συγκέντρωσή τους στην ατμόσφαιρα αυξηθεί, τότε το ίδιο θα συμβεί και με την θερμοκρασία στον πλανήτη.

Οπότε, υπάρχει ένας μηχανισμός εξήγησης της αύξησης της θερμοκρασίας (αύξηση αερίων του θερμοκηπίου), ενώ έχουμε και τις εμπειρικές παρατηρήσεις της αύξησης της θερμοκρασίας και την άνοδο της στάθμης των θαλασσών.

Δείτε επίσης: Οσο θερμαίνεται η Αρκτική, τόσο το κρύο δυναμώνει

Κατανοώντας τα μοντέλα

Τα προαναφερθέντα είναι αρκετά απλά και καθολικά αποδεκτά. Γιατί λοιπόν δεν συμφωνούν όλοι ότι υπάρχει πρόβλημα; Υπάρχουν διάφοροι λόγοι, αλλά ένας εξ αυτών είναι ο βασικότερος..

Μολονότι υπάρχει κατανόηση του γιατί η αύξηση των επιπέδων του διοξειδίου του άνθρακα μπορεί να επηρεάζει τη θερμοκρασία, το οικοσύστημα είναι περίπλοκο. Πρέπει να βασιζόμαστε σε υπολογιστικά μοντέλα για να προχωρούμε σε προβλέψεις και σε προβολές πιθανών αποτελεσμάτων. Όταν υπάρχουν ασυμφωνίες μεταξύ των προβλέψεων των μοντέλων και των τελικών μετρήσεων, οι επικριτές βρίσκουν ευκαιρία να ρίξουν σπόρο αμφιβολίας για την χρησιμότητα της επιστήμης του κλίματος.

Μιλώντας ωστόσο σαν κάποιος ο οποίος έχει αναπτύξει και χρησιμοποιήσει μοντέλα σε υπολογιστή αρκετές φορές, αυτός ακριβώς είναι ο τρόπος να βελτιώσει και να προσαρμόσει κανείς τα μοντέλα: μπορείς να χτίσεις ένα μοντέλο (όπως έναν χημικό αντιδραστήρα), στη συνέχεια ωστόσο πρέπει να αντιπαραβάλλουμε το μοντέλο με τα πραγματικά δεδομένα.

Για παράδειγμα, μπορώ να αναπτύξω ένα μοντέλο που να προβλέπει συγκέντρωση μεθανίου 10% στις εκροές ενός αντιδραστήρα. Εάν η μέτρηση δείχνει συγκέντρωση μεθανίου 25%, πρέπει να ελέγξω εκ νέου τις υποθέσεις επάνω στις οποίες έχει βασιστεί το μοντέλο. Ίσως χρειάζεται να αναθεωρήσω τις εξισώσεις επί των οποίων είναι βασισμένο. Τελικά, θα δημιουργήσω ένα μοντέλο το οποίο θα εφάπτεται με τις πραγματικές παρατηρήσεις.

Το ζήτημα όμως δεν ολοκληρώνεται εκεί. Πρέπει από εκεί και πέρα να προχωρήσω σε πειράματα ώστε να επικυρώσω την λειτουργία του μοντέλου. Μπορώ να αλλάξω τη θερμοκρασία ή την πίεση του αντιδραστήρα και να διαπιστώσω εάν το μοντέλο υπολογίζει με ακρίβεια τις νέες εκροές. Με τον καιρό και με τον πειραματισμό, κερδίζω σιγά σιγά εμπιστοσύνη στη δυνατότητα του μοντέλου να προβλέπει τις αλλαγές – που είναι και ο τελικός μου στόχος.

Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με τα κλιματικά μοντέλα. Εάν οι προβλέψεις ενός μοντέλου για τη θερμοκρασία είναι λανθασμένες, πιθανόν αυτό συμβαίνει γιατί δεν έχουμε αξιολογήσει σωστά το feedback που λαμβάνουμε από τα πραγματικά δεδομένα. Οπότε, το αναθεωρούμε και κάνουμε τις αναγκαίες προσαρμογές, μέχρι να αντανακλά όσο ακριβέστερα γίνεται, την πραγματικότητα. Έτσι μπορούμε να ανοιχτούμε στο μέλλον με τον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό εμπιστοσύνης.

Η αβεβαιότητα είναι συστατικό στοιχείο της δημιουργίας μοντέλων, κάτι που γίνεται αναπόφευκτα όπλο στα χέρια των επικριτών για να ενισχύουν την αμφιβολία για κάθε πρόβλεψη.

Συμπέρασμα; Ο πλανήτης θερμαίνεται. Ορισμένοι θέλουν να ανοίξουν μία αντιπαράθεση για το κατά πόσον αυτό είναι αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας ή φυσικών μεταβολών στο κλίμα, άσχετων με τον άνθρωπο. Ωστόσο οι συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα αυξάνονται επίσης και γνωρίζουμε σίγουρα ότι ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος γι’ αυτό. Οπότε ξέρουμε ότι τουλάχιστον κατά ένα μέρος η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει μια ορισμένη επίδραση στο θέμα.

Σε τελική ανάλυση, πραγματοποιούμε ένα πρωτόγνωρο πείραμα στο οικοσύστημα και μπορούμε να πούμε με σχετική σιγουριά ότι στο μέλλον μας περιμένει περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη. Δεδομένων των κινδύνων, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε κάθε όπλο που βρίσκεται στο οπλοστάσιό μας για να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα.

© Capital.gr