Οι κεραυνοί και οι καταιγίδες στη θάλασσα

Πριν δώσουμε κάποιες οδηγίες προστασίας από κεραυνούς στη θάλασσα ας ξεκινήσουμε με κάποια βασικά πράγματα που πρέπει να γνωρίζουμε γι’ αυτούς.

α) Οι κεραυνοί που πέφτουν στην ξηρά είναι δεκαπλάσιοι από αυτούς που πέφτουν στην θάλασσα.

β) Από επίσημα στατιστικά στοιχεία οι περισσότερες καταιγίδες με κεραυνούς δημιουργούνται σε περιοχές εκτός Ελλάδος και βρίσκονται μεταξύ των παραλλήλων 30 Νότιο και 30 Βόρειο γεωγραφικό πλάτος.

γ) Το καλοκαίρι στην Ελλάδα οι καταιγίδες με κεραυνούς είναι λίγες και η μεγαλύτερη συχνότητα απαντάται στους κόλπους της Βόρειας Ελλάδος , όπου εκεί και τα καλοκαιρινά μπουρίνια είναι συχνότερα.

Παρακάτω ακολουθεί ένα video όπου ο κεραυνός χτυπά τον ψαρά, ο οποίος φορά αδιάβροχο με κουκούλα . Το αδιάβροχο «οδηγεί » τον κεραυνό να περάσει εκτός του σώματος του ψαρά.

Λουόμενοι και κεραυνοί

Όταν ο κεραυνός πέσει στην επιφάνεια της θάλασσας λόγω του ότι το νερό είναι καλός αγωγός του ηλεκτρισμού η τάση διαχέεται επίπεδα δημιουργώντας διαφορά τάσης και το ρεύμα περνάει από το σώμα του λουόμενου. Αυτό έχει σχεδόν το ίδιο αποτέλεσμα όπως στην ξηρά και σε ακτίνα από 50 μέχρι και 100m από το σημείο που έπεσε ο κεραυνός. Η ηλεκτρική τάση ενός κεραυνού είναι 300 εκατομμύρια βολτ Αυτά είναι άσχημα νέα για όσους επιπλέουν στο νερό ή κολυμπούν στην επιφάνειά του, καθώς το νερό είναι καλός αγωγός του ηλεκτρισμού. Τα ψάρια, τα οποία κολυμπούν βαθύτερα, είναι περισσότερο προστατευμένα από τους ανθρώπους.

Με επαφή του κεραυνού στην επιφάνεια της θάλασσας συμβαίνει επίσης και το εξής. Λόγω της πολύ μεγάλης θερμοκρασίας (30.000 ºC) εξατμίζεται μεγάλη ποσότητα νερού δημιουργώντας έκρηξη και το πιεστικό κύμα μεταφέρεται πολλά μέτρα μακριά και τα επακόλουθα είναι στην καλύτερη περίπτωση σπάσιμο τύμπανων και στην χειρότερη και αν βρεθούμε πολύ κοντά ρήξη πνευμόνων, εμβολή αέρος, απώλεια αισθήσεων.

Σε περίπτωση λοιπόν που κάνετε αμέριμνοι το μπάνιο σας και ξαφνικά διαπιστώσετε ότι μία σφοδρή καταιγίδα έρχεται προς το μέρος σας, τότε υπάρχουν δύο τρόποι να προστατευτείτε. Ο ένας είναι να βγείτε γρήγορα στη στεριά και να βρείτε ένα ασφαλές καταφύγιο μέχρι να περάσει και ο δεύτερος είναι να κολυμπήσετε πιο βαθιά.

Όπως σημειώσαμε παραπάνω είναι πολύ πιθανότερο ένας κεραυνός να χτυπήσει στη Γη από ότι στη θάλασσα, ωστόσο δεν είναι ποτέ κακό να λαμβάνουμε τα μέτρα μας σε περίπτωση καταιγίδας. Σημειώνεται ότι οι κίνδυνοι ποικίλλουν ανάλογα και με τις εποχές.

Κατάδυση και κεραυνοί

Εκ προοιμίου αναφέρουμε ότι οι ίδιες οδηγίες ισχύουν όπως και για τους λουόμενους και δεν πάμε για καταδύσεις όταν έχει ή προβλέπεται καταιγίδα.

Αν τύχει και για κάποιο λόγο βρεθούμε στο νερό και καταλάβουμε ότι πέφτουν κεραυνοί όσο είμαστε σε μεγάλο βάθος και οι κεραυνοί δεν πέσουν πολύ κοντά μας δεν παθαίνουμε τίποτε. Τον κεραυνό τον απορροφάει η μάζα του νερού. Όταν όμως βρεθούμε στην επιφάνεια τότε είναι πολύ επικίνδυνο τα μέταλλα που κουβαλάμε μαζί μας φιάλη κ.λπ. λειτουργούν σαν μαγνήτης. Τι κάνουμε όμως αν βρεθούμε σε μια τέτοια κατάσταση;

1) Κατά αρχήν παραμένουμε σε μεγάλο βάθος +10 m

2) Επιστρέφουμε υποβρυχίως όσο πιο κοντά γίνεται στο σημείο εξόδου.

3) Αποθέτουμε όλο τον μεταλλικό εξοπλισμό στον βυθό

4) Αναδυόμαστε στην επιφάνεια και κολυμπάμε χωρίς να σηκώνουμε τα χέρια μας ψηλά διότι λειτουργούν σαν κεραίες.

5) Αναζητούμε ασφαλές μέρος μέχρι να περάσει η μπόρα. Μέσα σε αυτοκίνητο είναι το ποιο ασφαλές μέρος

6) Αφού περάσει η μπόρα και είμαστε “εκπαιδευμένοι” ψάχνουμε και βρίσκουμε τον εξοπλισμό μας

Φουσκωτά και κεραυνοί

Όλοι γνωρίζουμε ότι ο κεραυνός είναι μια πολύ γρήγορη ηλεκτρική εκκένωση, τα ηλεκτρικά φορτία κινούνται από το σύννεφο προς την θάλασσα με μεγάλη ταχύτητα. αλλά κίνηση φορτίων σημαίνει ηλεκτρικό ρεύμα και μάλιστα στην περίπτωση μας πολύ ισχυρό. Όταν όμως υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα με επαγωγή δημιουργούνται αλλά ρεύματα, τα λεγόμενα επαγωγικά, σε αρκετά μεγάλη απόσταση από το σημείο που έπεσε ο κεραυνός. Θα πρέπει λοιπόν να τα λάβουμε και αυτά υπ όψιν μας και να λάβουμε τις ακόλουθες προφυλάξεις .

Α) Πρέπει να γειώσουμε το Roll Bar με ένα καλώδιο το οποίο θα το βιδώσουμε από την μια μεριά με μια βίδα που το στερεώνει στο σκάφος την δε άλλη άκρη σε ένα από τα μπουλόνια στήριξης της μηχανής ακολουθώντας τον συντομότερο δρόμο, καθώς η μηχανή είναι το μοναδικό μεταλλικό εξάρτημα σε συνεχή επαφή με την θάλασσα.

Στην περίπτωση πολυεστερικού Roll Bar θα πρέπει να τοποθετήσουμε στο ψηλότερο σημείο του μια μεταλλική ακίδα 15 έως 20 εκατοστών η οποία μπορεί να χρησιμεύσει και σαν ιστός για μια σημαιούλα, η οποία όμως εσωτερικά θα ενώνεται με καλώδιο στο μπουλόνι στήριξης της μηχανής.

Β) Θα πρέπει να γειώσουμε το μεταλλικό δοχείο καυσίμων αλλά και του νερού με χοντρό καλώδιο.

Γ) Επίσης γειωμένα πρέπει να είναι τα μεταλλικά μέρη της κονσόλας από τα οποία κρατιόμαστε, η άκρη της αλυσίδας που μένει στην βάρκα, η βάση του τιμονιού εάν αυτό είναι υδραυλικό, το σασί του VHF ο εργάτης της άγκυρας και ότι άλλο μεταλλικό αντικείμενο κάποιου όγκου ή επιφάνειας υπάρχει στο σκάφος.

Δ) Πάνω στο σκάφος με καταιγίδα δεν θα πρέπει να φοράμε, αλυσίδες, σταυρουδάκια, βραχιόλια, ρολόγια με μπρασελέ, ακόμα και δακτυλίδια. Όσο και αν φαίνεται παράξενο μπορεί να πυρακτωθούν από τα επαγωγικά ρεύματα και να μας προξενήσουν σοβαρά εγκαύματα.

Προστασία των ηλεκτρονικών του σκάφους

Τα όσα ανέφερα παραπάνω χρησιμεύουν για να βρίσκει ο κεραυνός εύκολη οδό προς την θάλασσα, αλλά δεν είναι ικανό να προστατέψει τα ηλεκτρονικά μας από υπερτάσεις έστω και αν βρίσκονται εκτός λειτουργίας.

Υπάρχουν εταιρίες στο εξωτερικό που ισχυρίζονται ότι έχουν συστήματα που προστατεύουν τα μηχανήματα αλλά πάντα μέχρι κάποιο βαθμό το δε κόστος θα πρέπει να είναι αρκετά υψηλό και δεν νομίζω ότι αξίζει τον κόπο για τα λιγοστά και σχετικά φτηνά ηλεκτρονικά μηχανήματα ενός φουσκωτού.

Η κεραία του VHF

Γνωρίζουμε ότι για να έχουμε την καλύτερη απόδοση η κεραία πρέπει να βρίσκεται όσο το δυνατόν ψηλότερα. Αυτό φυσικά την κάνει ευάλωτη περισσότερο από κάθε άλλο εξάρτημα εκτεθειμένο σε ηλεκτρομαγνητικές δυνάμεις και δια μέσου αυτής το VHF μας. Θα πρέπει λοιπόν σε εξαιρετικές περιπτώσεις κακοκαιρίας να γειωθούν και τα δυο καλώδια της κεραίας από την μεριά εισόδου στο VHF και αυτό επιτυγχάνεται ξεβιδώνοντας τον κονέκτορα από το VHF και βιδώνοντας το σε ένα θηλυκό κονέκτορα γειωμένο.

Οι πιθανότητες ένα φουσκωτό να χτυπηθεί από κεραυνό στην θάλασσα είναι πάρα πολύ μικρές διότι πολλές φορές υπάρχει κάτι υψηλότερο ξεκινώντας από βράχους και βραχονησίδες ( γι αυτό καλό είναι να ταξιδεύουμε σχετικά κοντά στην ξηρά), αλλά και από τα κύματα που μας περιβάλουν . Όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο ο κεραυνός επιλέγει πάντα τον καλύτερο ηλεκτρικά δρόμο για να εκκενωθεί προς την θάλασσα και εδώ λοιπόν το φουσκωτό λόγω του μικρού του ύψους από την επιφάνεια της θάλασσας πλεονεκτεί απέναντι στα άλλα πλεούμενα, καθώς δεν διαθέτει τον τεράστιο μεταλλικό όγκο ενός πλοίου, ούτε το πανύψηλο κατάρτι ενός ιστιοπλοϊκού. Για τα μεγάλα ιστιοπλοϊκά οι εταιρείες κατασκευής έχουν μεριμνήσει για ειδική αντικεραυνική προστασία, όπως συμβαίνει άλλωστε και στα μεγάλα πλοία.