Η θέρμανση της Αρκτικής ίσως βοηθάει το ψύχος να “κατεβαίνει” νοτιότερα

Με αφορμή τις ισχυρές ψυχρές εισβολές που είχαμε τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη, όχι μόνο στη βόρεια, αλλά και στη νότια όπως στην Ελλάδα, οι αρνητές της κλιματικής αλλαγής αμέσως βγήκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να υποστηρίξουν ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι ένα hoax!

Ο ισχυρισμός τους είναι ότι, ο εξαιρετικά κρύος καιρός αποδεικνύει ότι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα δεν θερμαίνουν τη Γη.

Στην πραγματικότητα σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη μπορεί να ευνοούν τη μεταφορά ψυχρών αερίων μαζών νοτιότερα.

Που οφείλεται ο πολύ κρύος καιρός στην Ευρώπη;

Οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και οι χιονοπτώσεις στα νοτιότερα γεωγραφικά πλάτη της Ευρώπης συμβαίνουν από την κατάρρευση της πολικής δίνης ή polar vortex – ενός τεράστιου δακτυλίου ψυχρών ανέμων που ρέουν από τα δυτικά προς τα ανατολικά στην στρατόσφαιρα της Γης, στον Βόρειο Πόλο.

Η πολική δίνη συνδέεται στενά με τον αεροχείμαρρο (jet stream), μια ζώνη ισχυρών ανέμων σε υψόμετρο περίπου 10 χιλιομέτρων, όπου πετάνε και τα αεροπλάνα. Ρέει μεταξύ του θερμού αέρα (από τις τροπικές και υποτροπικές περιοχές) και του ψυχρού πολικού αέρα. Οι ακραίες πιέσεις που σχηματίζονται σε αυτή τη μεταβατική περιοχή στα χαμηλότερα στρώματα αναφέρονται μερικές φορές στα δελτία καιρού ως το χαμηλό της Ισλανδίας ή το υψηλό των Αζορών.

Το jet stream καθορίζει συνήθως τον χειμερινό καιρό στην Ευρώπη: αν είναι ισχυρό και ρέει από τα δυτικά προς τα ανατολικά συγκρατεί τον κρύο αέρα από την Αρκτική και στην Ευρώπη φέρνει ήπιο, θυελλώδη και βροχερό καιρό από τον Ατλαντικό.

Αλλά εάν το jet stream είναι αδύναμο και κυματιστό, αυτό έχει σαν συνέπεια η πολική δίνη να εξασθενεί και μερικές φορές να διασπάται εντελώς και με αυτόν τον τρόπο ένα τμήμα του πολικού ψύχους να  “ξεφεύγει” και να μεταβαίνει σε νοτιότερα γεωγραφικά πλάτη. Ένα παρατεταμένο κρύο σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης είναι το αποτέλεσμα ενός αδύναμου jet stream, το οποίο όντας ανίκανο να συγκρατήσει τον πολικό στρόβιλο στη θέση του, έχει προκαλέσει μια κατάρρευση της πολικής δίνης.

Ισχυρό jet stream VS αδύναμο jet stream

Πώς μπορεί η κλιματική αλλαγή να κάνει τον καιρό πιο κρύο;

Μέσω της καύσης ορυκτών καυσίμων, οι άνθρωποι έχουν θερμάνει τον πλανήτη περισσότερο από 1 βαθμό Κελσίου από τη Βιομηχανική Επανάσταση. Η δεκαετία από το 2010 έως το 2019 ήταν η πιο καυτή που έχει καταγραφεί. Η κλιματική αλλαγή, ωστόσο, δεν οδηγεί μόνο σε υψηλότερες θερμοκρασίες, αλλά σε πιο ακραίες καιρικές συνθήκες.

Για πολλά χρόνια ανησυχούμε για την υπερθέρμανση της γης λόγω της κλιματικής αλλαγής. Πώς εξηγείται τώρα η ασυνήθιστη πτώση της θερμοκρασίας που βλέπουμε κάποιες φορές; Ο γερμανός μετεωρολόγος Έζντεν Τερλί που παρουσιάζει το δελτίο καιρού στο τηλεοπτικό δίκτυο ZDF λέει πως «Η γενική τάση είναι πράγματι αυτή, η υπερθέρμανση συνεχίζεται και η τελευταία δεκαετία ήταν ιδιαίτερα θερμή. Το κύμα ψύχους οφείλεται στις αλλαγές που παρατηρούνται στη στρατόσφαιρα, καθώς “σπάει” όπως λέμε ο πολικός στρόβιλος. Σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής έρευνες το φαινόμενο αυτό σχετίζεται με το λιώσιμο των πάγων στην Αρκτική. Μάλιστα, η Αρκτική θερμαίνεται με ρυθμούς τρεις φορές ταχύτερους από τον υπόλοιπο πλανήτη», εξηγεί ο Έζντεν Τερλί.

Ήδη πριν από χρόνια είχαν παρατηρηθεί χαμηλές θερμοκρασίες-ρεκόρ στις ΗΠΑ, οι οποίες οφείλονταν στη «διαταραχή» του πολικού στροβίλου. Οι σκεπτικιστές της κλιματικής αλλαγής είχαν βρει και εκεί την ευκαιρία να διαπιστώσουν ότι δεν μπορεί να έχουμε υπερθέρμανση του πλανήτη με τόσο χαμηλές θερμοκρασίες. Αλλά και πολλοί άλλοι επιστήμονες δεν έβλεπαν αιτιώδη σχέση ανάμεσα στην κλιματική αλλαγή και τις διαταραχές στην πολική δίνη πάνω από την Αρκτική. Ακόμη και σήμερα δεν υπάρχει ξεκάθαρο συμπέρασμα. Αλλά με βάση νεότερες έρευνες ο Γερμανός μετεωρολόγος εικάζει ότι η υπερθέρμανση μπορεί να ευθύνεται «όχι για τη συχνότητα, αλλά για τη μεγαλύτερη διάρκεια των διαταραχών στον πολικό στρόβιλο».

Η κλιματική αλλαγή θα κάνει τους ευρωπαϊκούς χειμώνες πιο κρύους;

Σύμφωνα με την Dörthe Handorf, η οποία ερευνά τη φυσική της ατμόσφαιρας στο Ινστιτούτο Alfred Wegener του Κέντρου Helmholtz για Πολικές και Θαλάσσιες Έρευνες (AWI), η κλιματική αλλαγή δεν θα κάνει απαραίτητα τους ευρωπαϊκούς χειμώνες πιο κρύους, καθώς η κάθοδος ψυχρών αερίων μαζών νοτιότερα από τη χαλάρωση του αεροχείμαρρου δεν είναι πάντα το ίδιο ισχυρές. Η Αρκτική επίσης δεν είναι το μόνο μέρος του κόσμου όπου τα ρεύματα αέρα αλλάζουν λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας.

Η ισχυρή θέρμανση πάνω από τις υποτροπικές περιοχές επηρεάζει επίσης το jet stream. Ενώ η υπερθέρμανση της Αρκτικής τείνει να κατευθύνει το ρεύμα του jet stream προς τα νότια, παράλληλα η υποτροπική υπερθέρμανση τείνει γενικά να στέλνει τη ροή αυτή αυτή προς τα βόρεια. Εάν συνεχίσει αυτή η τάση, είπε, ο χειμώνας στην Ευρώπη ενδεχομένως να είναι πιο ήπιος. Τα κλιματικά μοντέλα δεν γνωρίζουν ακόμη ποια τάση θέρμανσης θα κυριαρχήσει στο μέλλον, πρόσθεσε.

Γιατί η υπερθέρμανση του πλανήτη μπορεί να αυξήσει τα ύψη του χιονιού;

Το χιόνι σχηματίζεται όταν ο ζεστός, υγρός αέρας συναντά τον πολύ κρύο αέρα.

Επειδή ο θερμότερος αέρας συγκρατεί περισσότερη υγρασία, η αύξηση της θερμοκρασίας σημαίνει ότι οι μάζες αέρα θα μεταφέρουν περισσότερο νερό. Στη συνέχεια όταν αυτή η υγρασία συναντάει πολύ ψυχρό αέρα δημιουργεί χιονοπτώσεις — συνήθως σε μεγαλύτερα υψόμετρα.

Οι ακραίες χιονοπτώσεις στις Άλπεις τον χειμώνα του 2019 πυροδοτήθηκαν από ασυνήθιστα υγρές και θερμές αέριες μάζες. Εκείνη την εποχή, είπε απλοϊκά ο Peter Hoffmann, μετεωρολόγος στο PIK, οι ωκεανοί ήταν ακόμα αρκετά ζεστοί το χειμώνα λόγω του παρατεταμένου, ζεστού καλοκαιριού – και έτσι εξατμίστηκε πολύ νερό. Τα ρεύματα αέρα το μετέφεραν στη συνέχεια στις Άλπεις, όπου έπεσε τεράστια ποσότητα υγρού χιονιού σε μεγάλα υψόμετρα, προκαλώντας χάος στους δρόμους και αυξάνοντας τον κίνδυνο χιονοστιβάδων.