Τα “μπλε τζετ” είναι δύσκολο να εντοπιστούν από το έδαφος, καθώς οι ηλεκτρικές εκκενώσεις εκδηλώνονται στις κορυφές των καταιγιδοφόρων νεφών. Αλλά από το διάστημα κάποιες φορές οι επιστήμονες μπορούν να δούνε αυτούς τους μπλε στήλους πεντακάθαρα.. Στις 26 Φεβρουαρίου 2019, ο διαστημικός σταθμός απαθανάτισε ένα “μπλε τζετ” που εκτοξεύτηκε από ένα σύννεφο καταιγίδας κοντά στο Ναουρού, ένα μικρό νησί στον κεντρικό Ειρηνικό Ωκεανό. Οι επιστήμονες περιέγραψαν το γεγονός σε μια νέα έκθεση, που δημοσιεύθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2021 στο περιοδικό Nature.

Οι επιστήμονες είδαν για πρώτη φορά πέντε έντονες αναλαμπές μπλε φωτός, καθεμία διαρκεί περίπου 10 έως 20 χιλιοστά του δευτερολέπτου. Στη συνέχεια, το μπλε φως εξαπλώθηκε από το σύννεφο σε ένα στενό σχήμα κώνου σε πολύ μεγάλο ύψος, μέσα στο ατμοσφαιρικό στρώμα που εκτείνεται από περίπου 10 έως 50 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια της Γης.

Μελέτη των blue jets από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (E.S.A.), η ύπαρξή τους έχει συζητηθεί για χρόνια: απροσδιόριστες ηλεκτρικές εκκενώσεις στην ανώτερη ατμόσφαιρα που φέρουν ονόματα όπως κόκκινα φαντάσματα (red sprites), κυανοί πίδακες (blue jets), νεράιδες (pixies) και ξωτικά (elves). Τα φαινόμενα, τα οποία έχουν αναφερθεί από πιλότους, είναι δύσκολο να μελετηθούν καθώς λαμβάνουν χώρα πάνω από καταιγίδες.
Ο αστροναύτης της ESA Andreas Mogensen κατά τη διάρκεια της αποστολής του στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό το 2015 κλήθηκε να πάρει εικόνες πάνω από καταιγίδες με την πιο ευαίσθητη κάμερα που είχε στη διάθεσή του, με σκοπό να καταγραφούν τα φαινόμενα αυτά.

Το Εθνικό Διαστημικό Ινστιτούτο της Δανίας έχει πλέον δημοσιεύσει τα αποτελέσματα, επιβεβαιώνοντας μπλε λάμψεις εύρους αρκετών χιλιομέτρων σε υψόμετρο περίπου 18 χλμ., συμπεριλαμβανομένου ενός παλλόμενου blue jet που φθάνει τα 40 χλμ. Ένα βίντεο που καταγράφηκε από τον Andreas, καθώς πέταξε πάνω από τον Κόλπο της Βεγγάλης με 28.800 χλμ./ώρα στο Σταθμό, δείχνει με ευκρίνεια το ηλεκτρικό φαινόμενο – το βίντεο αυτό αποτελεί το πρώτο του είδους του.

Οι δορυφόροι είχαν καταγράψει αυτά τα φαινόμενα, αλλά η γωνία θέασής τους δεν είναι ιδανική για τη συλλογή δεδομένων συμβατών με την κλίμακα των blue jets και μικρότερων μπλε εκκενώσεων. Αντίθετα, η χαμηλότερη τροχιά του Σταθμού έχει ιδανική θέση για να συλλάβει τα sprites και τα jets.

Ο Andreas στόχευε για σύννεφα πυργίσκους – πυλώνες σύννεφου που εκτείνονται στην ανώτερη ατμόσφαιρα – και τράβηξε ένα δεύτερο βίντεο 160 δευτερολέπτων που δείχνει 245 μπλε λάμψεις από την κορυφή ενός πυργίσκου που διολίσθησε από την καταιγίδα του Κόλπου της Βεγγάλης.

Οι μπλε εκκενώσεις και οι πίδακες είναι παραδείγματα ενός ελάχιστα κατανοητού μέρος της ατμόσφαιράς μας. Οι ηλεκτρικές καταιγίδες φτάνουν στη στρατόσφαιρα και έχουν συμμετοχή στον τρόπο που η ατμόσφαιρά μας, μας προστατεύει από την ακτινοβολία.

Μόνιμη παρατήρηση

Αυτό το πείραμα επιβεβαιώνει ότι ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός αποτελεί μια κατάλληλη βάση για την παρατήρηση αυτών των φαινομένων. Ως συνέχεια, η πλατφόρμα Παρακολούθησης Αλληλεπιδράσεων Ατμόσφαιρας – Διαστήματος (Atmosphere–Space Interactions Monitor) ετοιμάζεται για εκτόξευση αργότερα αυτό το έτος, για να εγκατασταθεί στην εξωτερική πλευρά του Ευρωπαϊκού Διαστημικού Εργαστηρίου (European Space Laboratory) Columbus, με σκοπό να παρακολουθεί συνεχώς καταιγίδες και να συγκεντρώνει πληροφορίες σχετικά με τέτοια «παροδικά φωτεινά γεγονότα».

Ο Andreas καταλήγει, “Δεν μπορούμε κάθε μέρα να συλλαμβάνουμε ένα νέο καιρικό φαινόμενο σε βίντεο, οπότε είμαι πολύ χαρούμενος με το αποτέλεσμα – αλλά ακόμη περισσότερο που οι ερευνητές θα είναι σε θέση να ερευνήσουν αυτές τις ενδιαφέρουσες καταιγίδες με περισσότερες λεπτομέρειες σύντομα”.

Επιμέλεια: HellenicWeather Team
Με στοιχεία από Livescience.com & esa.int